فضیلت ماه مبارک رمضان

در این ماه کتاب‌های آسمانی قرآن کریم، انجیل، تورات، صحف و زبور نازل‌شده است .این ماه در روایات اسلامی ماه خدا و میهمانی امت پیامبر اکرم(ص) خوانده‌شده و خداوند متعال از بندگان خود در این ماه درنهایت کرامت و مهربانی پذیرایی می‌کند؛ پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «ماه رجب ماه خدا و ماه شعبان ماه من و ماه رمضان، ماه امت من است، هر کس همه این ماه را روزه بگیرد بر خدا واجب است که همه گناهانش را ببخشد، بقیه عمرش را تضمین کند و او را از تشنگی و عطش دردناک روز قیامت امان دهد.»
این ماه، در میان مسلمانان از احترام، اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار و ماه سلوک روحی آنان است و مؤمنان با مقدمه سازی و فراهم کردن زمینه‌های معنوی در ماه‌های رجب و شعبان هرسال خود را برای ورود به این ماه شریف و پربرکت آماده می کنند، و با حلول این ماه با شور و اشتیاق و دادن اطعام و افطاری به نیازمندان، شب‌زنده‌داری و عبادت، تلاوت قرآن، دعا، استغفار، دادن صدقه، روزه داری و... روح و جان خود را از سرچشمه فیض الهی سیراب می‌کنند.
فضائل ماه رمضان
گرچه ذکر تمام فضائل ماه مبارک رمضان از حوصله این مقال خارج است؛ ولی پرداختن و ذکر برخی از فضائل آن ازنظر قرآن و روایات اسلامی خالی از لطف نیست.
1. برترین ماه سال
ماه مبارک رمضان به جهت نزول قرآن کریم در آن و ویژگی‌های منحصری که دارد در میان ماه‌های سال قمری برترین است؛ قرآن کریم می‌فرماید: «ماه رمضان ماهی است که قرآن برای هدایت انسان‌ها در آن نازل‌شده است.»
پیامبر گرامی(ص) درباره ماه رمضان می‌فرماید: «ای مردم! ماه خدا بابرکت و رحمت و مغفرت به شما روی آورد، ماهی که نزد خدا از همه ماه‌ها برتر و روزهایش بر همه روزها و شب‌هایش بر همه‌شب‌ها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهی است که شما در آن به میهمانی خدا دعوت‌شده و مورد لطف او قرارگرفته‌اید، نفس‌های شما در آن تسبیح و خوابتان در آن عبادت، عملتان در آن مقبول و دعایتان در آن مستجاب است.... بهترین ساعاتی است که خداوند به بندگانش نظر رحمت می‌کند... .»

2. نزول کتب آسمانی در این ماه
تمام کتب بزرگ آسمانی مانند: قرآن کریم، تورات، انجیل، زبور، صحف در این ماه نازل‌شده است. حضرت امام صادق(ع) می‌فرماید: «کل قرآن کریم در ماه رمضان به بیت‌المعمور نازل شد، سپس در مدت بیست سال بر پیامبر اکرم(ص) و صحف ابراهیم در شب اول ماه رمضان و تورات در روز ششم ماه رمضان، انجیل در روز سیزدهم ماه رمضان و زبور در روز هیجده‌ام ماه رمضان نازل شد.» 

 ماه رمضان ماهی است که قرآن برای هدایت انسان‌ها در آن نازل‌شده است

3. توفیق روزه
در ماه رمضان خداوند متعال توفیق روزه‌داری را به بندگانش داده است؛ «پس هر که ماه [رمضان] را درک کرد، باید روزه بگیرد.»
انسان افزون بر جنبه مادی و جسمی، دارای بُعد معنوی و روحی هم هست و هرکدام دررسیدن به کمال مطلوب خود، برنامه‌های ویژه را نیاز دارند، یکی از برنامه‌ها برای تقویت و رشد بُعد معنوی، تقوا و پرهیزگاری است؛ یعنی اگر انسان بخواهد خودش را از جنبه معنوی رشد و پرورش دهد و به طهارت و کمال مطلوب برسد، باید هوای نفس خود را مهار کند و موانع رشد را یکی پس از دیگری بردارد و خود را سرگرم لذت‌ها و شهوات جسمی نکند. یکی از اعمالی که در این راستا مؤثر و مفید است روزه‌داری است، قرآن کریم می‌فرماید: «... ای افرادی که ایمان آورده‌اید! روزه بر شما نوشته شد، همان‌گونه که بر پیشینیان از شما نوشته‌شده، تا پرهیزگار شوید.»

برخی از فواید و فضائل روزه:

                                                                  الف. تقویت تقوا، پرهیزگاری و
اخلاص؛ امام صادق(ع) می‌فرماید: خداوند متعال فرموده: «روزه از من است و پاداش آن را من می‌دهم.»
حضرت فاطمه(س) می‌فرماید: «خداوند روزه را برای استواری اخلاص، واجب فرمود.»
ب. مانع عذاب‌های دنیوی و اخروی:
امام علی(ع) می‌فرماید: «روزه روده را باریک می‌کند گوشت را می‌ریزد و از گرمای سوزان دوزخ دور می‌گرداند.»
پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «روزه سپری در برابر آتش است.»

ج. آرامش روان و جسم:
روزه‌داری روح و روان و قلب و دل و نیز جسم را آرامش داده و باعث سلامتی روح و تندرستی جسم می‌شود.

پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «روزه‌بگیرید تا سالم بمانید.»

باز می‌فرماید: «معده خانه تمام دردها و امساک [روزه [بالاترین داروهاست.»

حضرت امام باقر(ع) می‌فرماید: «روزه و حج آرام‌بخش دل‌هاست.»

حضرت علی(ع) می‌فرماید: «خداوند بندگان مؤمن خود را به‌وسیله نمازها و زکات و حدیث در روزه‌داری روزه‌های واجب [رمضان[ برای آرام کردن اعضا و جوارح آنان، خشوع دیدگانش و فروتنی جان‌هایشان و خضوع دل‌هایشان حفظ می‌کنند.»

امروزه در علم پزشکی و ازنظر بهداشت و تندرستی نیز در جای خود ثابت‌شده که روزه‌داری تأثیرهای فراوانی بر آرامش روح و روان و سلامتی جسم و بدن دارد، دفع چربی‌های مزاحم، تنظیم فشار، قند خون، و... نمونه آن است.    

 هر چیزی بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان است

                                                        د. مانع نفوذ شیطان:
امام علی(ع) به پیامبر اکرم(ص) عرض کرد: یا رسول‌الله! چه چیزی شیطان را از ما دور می‌کند؟ پیامبر گرامی(ص) فرمود: روزه چهره او را سیاه می‌کند و صدقه پشت او را می‌شکند.»
بنابراین، روزه مانع نفوذ شیطان‌های جنی و انسی شده و وسوسه‌های آنان را خنثی می‌کند.
ه . مساوات بین غنی و فقیر:
انسان روزه‌دار در هنگام گرسنگی و تشنگی، فقرا و بینوایان را یاد می‌کند و درنتیجه به کمک آن‌ها می‌شتابد. حضرت امام حسن عسگری(ع) درباره علت وجوب روزه می‌فرماید: «تا توانگر درد گرسنگی را بچشد و درنتیجه به نیازمند کمک کند.»
و. احیاء فضائل اخلاقی
حضرت امام رضا(ع) درباره علت وجوب روزه می‌فرماید: «تا مردم رنج گرسنگی و تشنگی را بچشند و به نیازمندی خود در آخرت پی ببرند و روزه‌دار براثر گرسنگی و تشنگی خاشع، متواضع و فروتن، مأجور، طالب رضا و ثواب خدا و عارف و صابر باشد و بدین سبب مستحق ثواب شود،... روزه موجب خودداری از شهوات است، نیز تا روزه در دنیا نصیحت‌گر آنان باشد و ایشان را درراه انجام تکالیفشان رام و ورزیده کند و راهنمای آنان دررسیدن به اجر باشد و به‌اندازه سختی، تشنگی و گرسنگی که نیازمندان و مستمندان در دنیا می‌چشند پی ببرند و درنتیجه، حقوقی که خداوند در دارایی‌هایشان واجب فرموده است، به ایشان بپردازند... .»
و... .
4. وجود شب قدر در این ماه
شب قدر از شب‌هایی ا ست که برتر از هزار ماه است و فرشتگان در این شب به اذن خدا فرود می‌آیند و جمیع مقدرات بندگان را در طول سال تعیین می‌کنند(23) و وجود این شب در این ماه مبارک نعمت و موهبتی الهی بر امت پیامبر گرامی اسلام(ص) است و مقدرات یک سال انسان‌ها (حیات، مرگ، رزق و...) بر اساس لیاقت‌ها و زمینه‌هایی که خود آن‌ها به وجود آورده‌اند تعیین می‌شود و انسان در چنین شبی با تفکر و تدبر می‌تواند به خود آید و اعمال یک سال خود را ارزیابی کند و با فراهم آوردن زمینه مناسب بهترین سرنوشت را برای خود رقم زند.
حضرت امام صادق(ع) می‌فرماید: «تقدیر مقدرات در شب نوزدهم و تحکیم آن در شب بیست و یکم و امضاء آن در شب بیست و سوم است.»
5. بهار قرآن
نظر به این‌که قرآن کریم در ماه مبارک رمضان نازل‌شده و تلاوت آیات آن در این ماه فضیلت بسیاری دارد، در روایات اسلامی، از ماه رمضان به‌عنوان بهار قرآن یادشده است؛ چنان‌که حضرت امام باقر(ع) می‌فرماید: «هر چیزی بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان است.»
                                                                                                           یک نکته!
بدیهی است فضائل و ثواب‌هایی که برای ماه مبارک رمضان و روزه‌داری ذکرشده و به برخی از آن‌ها اشاره شد، از آن‌کسانی است که حقیقت آن را درک کنند و به محتوای آن عمل و در گفتار و کردار به‌کارگیرند و به آن‌ها جامه عمل بپوشانند. همچنان در روایات اسلامی برای روزه‌داری آدابی ذکرشده و کسانی که صرفاً تلاوت قرآن می‌کنند، ولی به آیات و احکام آن عمل نمی‌کنند و یا آن‌که از روزه‌داری تنها رنج گرسنگی و تشنگی را می‌کشند و به‌وسیله گناه، تأثیر روزه را از بین می‌برند و ماه مبارک رمضان و فضای معنوی آن تأثیری بر رفتار آنان بجای نمی‌گذارد، مورد نکوهش قرارگرفته‌اند.
چنان‌که پیامبر اکرم(ص) به زنی که با زبان روزه کنیز خود را دشنام می‌داد فرمود: چگونه روزه‌داری و حال‌آنکه کنیزت را دشنام می‌دهی؟! روزه فقط خودداری از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه خداوند آن را علاوه بر این دو، مانع کارها و سخنان زشت که روزه را بی‌اثر می‌کنند قرار داده است، چه اندک‌اند روزه‌داران و چه بسیارند کسانی که گرسنگی می‌کشند.»
حضرت امام سجاد(ع) در دعای حلول ماه رمضان به درگاه خداوند عرض می‌کند: به‌وسیله روزه این ماه یاریمان ده تا اندام‌های خود را از معاصی تو نگه‌داریم و آن‌ها را به کارهایی گیریم که خشنودی تو را فراهم آورد، تا با گوش‌هایمان سخنان بیهوده نشنویم و با چشمانمان به لهو و لعب نشتابیم و  دستانمان را به‌سوی حرام نگشاییم و با پاهایمان به سوی آنچه منع شده ره نسپاریم و  شکم‌هایمان جز آنچه را تو حلال کرده‌ای در خود جای ندهد و زبان‌هایمان جز به آنچه تو خبر داده‌ای و بیان فرموده‌ای گویا نشود... .»
بنابراین، در ماه مبارک باید تمام اعضا و جوارح را از حرام دورنگه داشت و با اخلاص، توکل و توسل از اهل‌بیت(ع) و عمل به دستورها و احکام قرآن کریم و دوری از گناهان، انجام توبه نصوح و واقعی، عبادت، شب‌زنده‌داری،  فضیلت شب قدر و... فضیلت ماه مبارک رمضان را درک کرد و از آن در راستای رسیدن به کمال استفاده کرد و باید در این ماه به‌گونه‌ای خودسازی کرد که با اتمام ماه مبارک تأثیر و فواید آن در روح و جان افراد باقی باشد و اثر آن تا ماه رمضان سال بعد ماندگار باشد